راهنمای کامل خرید انواع چراغ پروژکتور

زندگی بدون نور قابل تصور نیست. نور نه تنها تامین کننده امنیت، بلکه زیبایی بخش جهان سراسر تاریک است. نقش نور در زندگی انسان آنچنان پررنگ شده است که حتی یک لحظه نبودنش هم زندگی را دچار اختلال می‌کند. وابستگی انسان‌ها به نور از همان زمان پیدایش بشر بوده است؛ اما پیوند زندگی به نور در این چند دهه اخیر که همه ما عادت به زیست شبانه کرده‌ایم، بیشتر و بیشتر هم شده است.

در شب، نورپردازی نمای ساختمان‌ها و تامین روشنایی خیابان‌ها بسیار مهم است. در چنین شرایطی استفاده از یک لامپ یا چراغ ممکن نیست و نیاز به وسیله پرنورتری داریم که بتواند مساحت بیشتری را روشن کند و در شرایط سخت آب و هوایی دوام بیاورد. پروژکتور راهی برای تأمین روشنایی در مساحت‌های وسیع است و در سال های اخیر باعث ایجاد تغییری عظیم در نورپردازی بیرونی شده است. در مقاله “راهنمای خرید چراغ پروژکتور” قرار است با تاریخچه ساخت پروژکتور و پس از آن با انواع پروژکتورها آشنا شویم. در انتها نیز تمامی نکاتی را که در خرید انواع چراغ پروژکتور (نورافکن) باید در نظر داشته باشید، با هم مرور می کنیم. البته در ادامه با انواع نورافکن هایی که امروزه تقریباً استفاده از آن ها منسوخ شده است نیز آشنا می شویم. 

تاریخچه ساخت پروژکتور

معادل انگلیسی پروژکتور “Floodlight” به معنای نورافکن است. طبق تعریف گوگل، نورافکن وسیله‌ای است که جریان نوری یکنواخت را در یک منطقه بزرگ می‌تاباند. همانطور که این وسیله از نامش آشکار است، یک کالای الکتریکی با روشنایی شدید و مناسب یک منطقه وسیع است.

اگرچه که تاریخ دقیقی از زمان اختراع این وسیله کاربردی در دست نیست اما احتمالاً اولین استفاده از آن در سال 1878 و برای بازی‌های فوتبال در استادیوم بوده است. یعنی با قدمتی بیش از 130 سال، پروژکتورها در مسابقات ورزشی حضور دارند.

انواع چراغ پروژکتور

با یک سرچ ساده در اینترنت متوجه تنوع مدل‌های این وسیله می‌شویم، تنوعی که باعث سردرگمی در خرید می‌شود. مقداری از این تنوع ناشی از کاربرد بالای این وسیله در نورپردازی بیرونی و داخلی است. همچنین پیشرفت تکنولوژی و گسترش روش‌های مختلف نورپردازی باعث ساخت مدل‌های مختلف شده است. به صورت کلی نورافکن‌ها را به سه مدل مختلف می‌توانیم دسته بندی کنیم:

1. کاربرد پروژکتور
2. نوع منبع نوری یا همان لامپ
3. فناوری به کار رفته در منبع تغذیه

دسته بندی پروژکتورها بر اساس کاربرد

اگرچه دسته بندی کردن پروژکتورها به این روش کمی سخت و در بعضی موارد غیرممکن است، اما در حالت کلی و بر حسب رایج‌ترین نوع استفاده می‌توان کاربردهای زیر را داشت:

1- پروژکتور برای مصارف خانگی

با شنیدن عبارت “روشنایی خانگی” بیشتر ما به چراغ، لوستر و لامپ فکر می‌کنیم. این وسایل در حالتی کاربرد دارند که نیاز به نور شدید و یا قصد روشن کردن نمای بیرونی را نداریم. برای روشنایی محوطه بیرونی حیاط، باغ و باغچه، پارکینگ‌ها و سوله‌ها مجبور به استفاده از پروژکتور هستیم. بیشتر پروژکتورهای موجود در بازار در مقابل نفوذ آب مقاوم هستند و به همین علت مناسب نصب در بیرون هستند. 

از طرفی امروزه به منظور افزایش امنیت از دوربین‌های مداربسته استفاده می‌شود. اما این دوربین‌ها با تاریک شدن هوا، عملاً بی استفاده می‌شوند. برای حل این مشکل همراه با دوربین یک چراغ نیز نصب می‌شود تا روشنایی کافی برای فیلمبرداری واضح فراهم شود. 

پروژکتورهای خانگی عموماً تنها نصب نمی‌شوند. اگر به طور مثال از پروژکتور برای روشنایی حیاط استفاده شود، یک سنسور حساس به نور نیز همراه آن به کار گرفته می‌شود. به این ترتیب با نزدیک شدن افراد، چراغ به طور خودکار روشن می‌شود.

کاربرد دیگر پروژکتور در مصارف خانگی، نورپردازی نمای بیرونی ساختمان‌ها است. نور تنها برای افزایش امنیت نیست. به کارگیری درست نور باعث خلق نمای بی‌نظیری می‌شود که نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.

2- پروژکتور برای مصارف صنعتی و تجاری

نورپردازی درست در محیطهای تجاری نقش پررنگی در جلب توجه و نهایتا افزایش فروش و… دارد. معمولاً در مغازه‌ها و… برای افزایش توجه از نورهای قوی و یکدستی که به وسیله پروژکتورها تأمین می‌گردد، استفاده می‌شود.

در مصارف صنعتی، مانند روشنایی سوله، کارگاه، کارخانه، انبار و… با مساحت وسیعی روبرو هستیم که با چراغ‌های معمولی، نورپردازی آن‌ها ممکن نیست. البته در محیط‌های کارگاهی می‌توان از چراغ‌های مخصوص سوله و کارگاه استفاده کرد اما در شرایط خاص حتی نور این چراغ‌ها نیز کافی نیست. به همین دلیل مجبور به استفاده از نورافکن‌های قوی هستیم.

3- پروژکتور برای استادیوم‌های ورزشی و صحنه‌ها

همانگونه که در قسمت اول نیز گفته شد، از اولین کاربردهای نورافکن، تامین روشنایی مسابقه فوتبال بود. امروزه که مسابقات بسیاری در شب و یا سالن‌های سربسته برگزار می‌شوند، به پروژکتورهای قوی بیش از هر زمان دیگری نیاز است. در واقع اصلی‌ترین کاربردها پروژکتور، روشنایی سالن‌های ورزشی است.

دسته بندی پروژکتورها بر اساس نوع لامپ

فناوری به کار رفته در ساخت لامپ پروژکتورها بسیار متنوع است. اگر پروژکتور را یک لامپ بزرگ در نظر بگیریم، می‌توانیم بگوییم تمامی فناوری‌هایی که در ساخت لامپ‌ها به کار رفته است، در پروژکتورها نیز استفاده شده است. در ادامه پرکاربردترین انواع لامپ پروژکتور را بررسی می‌کنیم.

1- پروژکتور با لامپ رشته‌ای

پروژکتورهای مدادی که هنوز هم در بازار به فروش می‌رسند، از همان نوع رشته‌ای هستند. لامپ رشته‌ای را اکثر ما به خاطر داریم و هنوز هم آن‌ها را مشاهده می‌کنیم. لامپ‌های رشته‌ای، لامپ‌هایی با نور زرد رنگ، پُر مصرف با عمری کوتاه که بعد از روشن شدن سریع داغ می شوند، هستند. 

لامپ رشته‌ای از یک رشته تنگستن که در داخل حباب شیشه‌ای خلاء قرار دارد، ساخته می‌شود. با ورود جریان برق به لامپ، تنگستن داغ می‌شود و بلافاصله روشن می‌شود. دلیل محبوبیت لامپ‌های رشته‌ای، روش ساخت آسان و در نتیجه قیمت ارزان و روشنایی بدون تاخیر است.

یک لامپ رشته ای 90 درصد از انرژی دریافتی را به شکل گرما هدر می‌دهد بنابراین به محیط زیست آسیب می‌رساند. از طرفی طول عمر مفید آن، 1000 ساعت است و با یک ضربه کوچک نیز می سوزد. تمامی این موارد دست به دست هم دادند، که تولید این لامپ‌ها متوقف شود.

هنوز هم از پروژکتورهای مدادی استفاده می‌شود. افراد بسیاری قاب پروژکتور مدادی دارند که داخل آن لامپ مدادی قابل تعویض برای روشنایی به کار رفته است. بنابراین به جای خرید یک پروژکتور ال ای دی، لامپ مدادی خریداری می‌کنند و با لامپ سوخته تعویض می‌کنند. این کار شاید در کوتاه مدت اقتصادی به نظر برسد، اما مطمئناً در بلند مدت هزینه بیشتری به افراد تحمیل می‌کند.

2- پروژکتور با لامپ فلورسنت

فناوری فلورسنت که امروزه به صورت گسترده و با نام‌های CFL ،T8 ،T5 و T12 شناخته می‌شود، به صورت گسترده در روشنایی مسکونی و تجاری کاربرد دارد. این فناوری در ساخت نورافکن‌ها متداول است ولی نه به اندازه ال ای دی و یا هالوژنی‌ها. دلیل عدم محبوبیت پروژکتورها با لامپ فلورسنت، تاخیر آن‌ها در روشنایی است، که باعث می‌شود بلافاصله روشن نشوند و نتوان آن‌ها را همراه با انواع سنسور حرکتی استفاده کرد. 

البته از پرژکتور با لامپ فلورسنت در کاربردهای دیگری استفاده می‌شود، به طور مثال برای روشنایی باغ، باغچه، نمای ساختمان ها و… آن‌ها مناسب هستند. لامپ‌های فلورسنت از 10000 تا 20000 ساعت عمر می‌کنند و مصرف انرژی بسیار کمی دارند. البته به طور کلی توصیه می‌شود که از لامپ‌های فلورسنت به دلیل استفاده از جیوه در ساختار آن‌ها استفاده نشود و با لامپ های ال ای دی جایگزین شوند.

3- پرژکتور بخار سدیم کم فشار

این نوع نورافکن بسیار قدیمی اما به شدت محبوب است. یک لامپ بخار سدیم کم فشار به ازای هر وات تا 200 لومن نور می‌تواند تولید کند و نسبت به یک لامپ رشته‌ای بیش از 20 برابر کارآمد است (ال ای دی به ازای هر وات تقریباً 90 لومن نور می‌تاباند). اما این فناوری چند اشکال بزرگ دارد که باعث محدود شدن کاربرد آن می‌شود. اولین اشکال این نوع لامپ، رنگ نور است.

نور منتشر شده از لامپ بخار سدیم، زرد و نارنجی است و همه چیز در زیر نور آن به رنگ زرد دیده می‌شود، بنابراین تشخیص رنگ واقعی اجسام را تقریباً غیرممکن می‌کنند. از طرفی نور زرد پُررنگ باعث آسیب به چشم افراد در بلند مدت می‌شود. از طرف دیگر قیمت نورافکن‌های بخاری سدیم در مقایسه با مدل‌های دیگر به دلیل دشواری ساخت، گران تر است. 

4- نورافکن تخلیه با شدت بالا HID

این نورافکن‌ها شامل دو نوع متال هالید و سدیم فشار بالا هستند که معمولاً وات بالایی دارند و خروجی لومن آن‌ها زیاد است. فناوری HID به گونه‌ای است که هر چقدر ابعاد چراغ آن‌ها بزرگ‌تر باشد، عملکرد بهتری خواهند داشت؛ به همین دلیل معمولاً نورافکن‌های HID در مقایسه با مدل‌های دیگر بزرگ‌تر و قوی‌تر هستند. 

در این نوع، به ازای هر وات، 100 الی 150 لومن، نور تولید می‌شود، در نتیجه روشنایی زیادی را ایجاد می‌کنند. اما این نوع معایبی هم دارد، از جمله اینکه خیلی داغ می‌شوند و استفاده از آن‌ها در محیط‌های سرپوشیده خطرناک است.

هر دو لامپ متال هالید و سدیم فشار بالا از نظر مقدار لومن بر وات یکسان هستند اما طیف رنگی متفاوتی دارند. لامپ متال هالید بیشتر طیف آبی تولید می‌کند در حالی که سدیم فشار بالا نور سفید گرم، قرمز یا زرد می‌تاباند.

5- پروژکتور هالوژن 

احتمالاً با دیدن کلمه هالوژن چراغ‌های کوچک سقف خانه در ذهن‌تان نقش می‌بندد، اما هالوژن یک فناوری ساخت لامپ است. فناوری هالوژن در مقایسه با رشته‌ای کارآمدتر است و نور بیشتری تولید می‌کند. مهم‌ترین مزیت هالوژن، رنگ نور است؛ رنگ اجسام در زیر نور آن، تغییر نمی کند. نورافکن هالوژنی، طول عمر بالایی دارد ولی به دلیل اینکه سریع داغ می‌شود، مناسب استفاده در فضای سرپوشیده نیست.

6- پروژکتور ال ای دی

جدیدترین نسل نورافکن‌ها، با استفاده از دیودهای ال ای دی ساخته می‌شوند. این نورافکن‌ها طول عمر بالایی دارند و به ازای هر وات 50 تا 150 لومن نور تولید می‌کنند. مزیت دیگری که باعث محبوب شدن این نسل از نورافکن‌ها شده است، طول عمر بالا است. یک پرژکتور ال ای دی در بدترین حالت 10000 ساعت و در نمونه‌های باکیفیت بیش از 50000 ساعت عمر می‌کند (یعنی بیش از 6 سال کار مداوم).

برعکس سایر فناوری‌ها، ال ای دی خیلی دیر داغ می‌شود و برای روشنایی داخلی و خارجی مناسب است. ال ای دی در رنگ نور هیچ محدودیتی ندارد و در طیف رنگ‌های قرمز، سبز، آبی، بنفش، زرد، سفید، طبیعی و… تولید می‌شود. در واقع امروزه بیش از یک میلیون رنگ نور را با بهره گیری از تکنولوژی ال ای دی ساخته‌اند.

تنها ایرادی که به نورافکن های ال ای دی وارد می‌شود، قیمت بالای آن‌ها است. البته با توجه به اینکه یک لامپ ال ای دی 90 درصد برق کمتری مصرف می‌کند، بنابراین باعث کاهش هزینه برق پرداختی می‌شود و در عین حال سال‌های سال می‌توان از آن استفاده کرد.

دسته بندی پروژکتورها بر اساس نوع منبع تغذیه

نورافکن‌ها را بر اساس نحوه استفاده از برق نیز می‌توان دسته بندی کرد زیرا همه آن‌ها برای تولید نور نیاز به منبع تغذیه دارند، در حالت کلی 3 دسته زیر را داریم:

1- پریز برق (برق شهری)

این نوع نورافکن مانند یک چراغ معمولی عمل می‌کند و برای تاباندن نور نیاز دارد که به یک پریز برق وصل شود. اگر ورود جریان برق به این نوع قطع شود، خاموش می‌شود. بسیاری از نورافکن‌های بازار از این مدل هستند و در ایران با برق 220 ولت AC کار می‌کنند.

2- باتری 

اگر قصد کمپینگ یا طبیعت‌گردی داشته باشید، استفاده از یک نورافکن معمولی منطقی نیست. فناوری ال ای دی باعث کاهش مصرف پروژکتورها شده است، در نتیجه می‌توان با استفاده از یک باتری شارژی، برای مدت زمان طولانی آن‌ها را روشن کرد. البته مدل‌هایی نیز در بازار موجود هستند که با باتری داخلی ساخته می‌شوند و می‌توان آن‌ها را شارژ کرد و برای مدت زمان طولانی استفاده کرد.

3- سولار

بهره‌گیری از انرژی خورشیدی در سال‌های اخیر در نقاط مختلف جهان رایج و محبوب شده است. پرژکتورهای سولار، از سه قسمت اصلی تشکیل می‌شوند: صفحه سولار، باتری و چراغ پروژکتور. صفحه سولار، در طول روز و حدوداً در مدت زمان 5 تا 6 ساعت به صورت کامل باتری را کامل شارژ می‌کند. با تاریک شدن هوا، باتری به صورت خودکار پروژکتور را برای مدت زمان 8 تا 11 ساعت روشن می‌کند. البته معمولاً پروژکتورهای خوب، دارای ریموت همراه هستند که به وسیله آن می‌توان، شدت نور، مدت زمان روشنایی و موارد دیگری را تنظیم کرد.

مهمترین نکاتی که در خرید هر نوع پروژکتوری باید به آن‌ها توجه شود

همان‌گونه که در بالا گفته شد، پروژکتورها انواع مختلفی دارند که هر کدام از آن‌ها مزایا و معایب خاص خودشان را دارند. اما نهایتاً هر نوع پروژکتوری که انتخاب کنید، باید ویژگی‌های زیر را بررسی کنید:

1- جنس قاب

معمولاً از نورافکن‌ها برای نورپردازی بیرونی استفاده می‌شود، بنابراین بررسی جنس مواد به کار رفته در بدنه آن را پیش از هر کار دیگری انجام دهید. قاب‌های موجود در بازار از مواد مختلفی مانند مس، آلومینیوم، استیل ضدزنگ و… ساخته می‌شوند.

جنس قاب، مشخص می‌کند که از محصول در چه شرایط محیطی می‌توان استفاده کرد. برای محیط‌های بیرونی و مرطوب بهتر است سراغ محصولاتی با قاب آلومینیوم و یا استیل بروید.

قاب‌ها در رنگ‌های مشکی، خاکستری، سفید و… به بازار عرضه می‌شوند. البته قاب‌های تیره رنگ (مشکی) بسیار پرکاربرد هستند و توجه کمتری جلب می‌کنند. پروژکتور با قاب مشکی و با جنس آلومینیوم برای نورپردازی نمای ساختمان‌ها بهترین انتخاب هستند. در نورپردازی ورزشگاه‌ها نیز از پروژکتورهای آلومینیومی با رنگ قاب مشکی معمولاً استفاده می‌شود.

2- مکان نصب

نورافکن‌ها را به حالت‌های مختلف مانند سقفی، آویز و دیواری می‌توان نصب کرد. نوع نصب وابسته به کاربرد و طراحی پروژکتور است. بسیاری از پروژکتورها را هم می‌توان به صورت سقفی و هم دیواری به کار گرفت. در حالت کلی نورافکن را باید در محلی نصب کنید که در دسترس نباشد تا مانع از دستکاری یا دزدیدن آن شوید.

بهتر است که پروژکتور به سمت پایین و زاویه تقریباً 22 درجه نصب شود. همچنین فاصله نصب آن از افراد باید به صورتی باشد که نوری خیره کننده و شدید نتاباند، تا باعث آزار چشم نشود. فاصله نصب پروژکتور از افراد با توجه به توان مشخص می‌شود اما در حالت معمول، با فاصله دو متری از زمین نصب می‌شوند.

3- شدت روشنایی و توان

پیش از خرید یک نورافکن توان و یا لومن مورد نیاز را تعیین کنید. توان را با توجه به متراژ فضایی که قصد روشن کردن آن را دارید و نقطه‌ای که قصد نصب پرژکتور در آن را دارید، تعیین کنید. هر چقدر متراژ بزرگتر و فاصله بیشتر باشد، به توان بیشتری نیاز دارید.

توصیه کلی ما استفاده از پروژکتورهای ال ای دی است. این پروژکتورها بیش از 90 درصد از انرژی دریافتی را به نور تبدیل می‌کنند و فوق کم‌مصرف هستند. یک پروژکتور 10 وات ال ای دی معادل پروژکتور 100 وات نسل قدیم نور تولید می‌کند.

در یک توان مشابه، نوع اس ام دی در مقایسه با ال ای دی ساده و یا سی او بی، روشنایی بیشتری تولید می‌کند. البته شدت روشنایی به برند نیز وابسته است، هر چقدر کیفیت تراشه‌های به کار رفته در ساخت لامپ‌ها بهتر باشد، چراغ پرنورتر می‌شود.

4- دمای رنگ یا رنگ نور

دمای رنگ پارامتری است که رنگ نوری که می‌تابد را مشخص می‌کند. معمولاً بر روی هر لامپ و پروژکتوری یک لیبل “روشن”، “خنک”، “طبیعی” یا “نور زرد” قید شده است. دمای رنگ با واحد کلوین بیان می‌شود. منابع نوری رایج، دامنه کلوین آنها بین 2000-8000 K متغیر است. هر چقدر مقدار کلوین نورافکن بزرگتر، نوری سردتر خواهد تاباند.

رنگ نور زرد معادل محدوده دمای 2700 تا 3500 درجه کلوین و سفید معادل 5000 تا 6500 درجه کلوین است. اگر رنگ نوری مشابه نور طبیعی روز (صدفی) نیاز دارید، دمای 4000 درجه کلوین را انتخاب کنید.

نورافکن‌ها در رنگ‌های سبز، آبی، قرمز، بنفش، انبه‌ای، زرد، طبیعی، سفید و… در بازار عرضه می‌شوند. نورهای سبز، آبی، قرمز و… اکثراً در نورپردازی نما استفاده می‌شود. البته دو رنگ نور سفید (مهتابی) و زرد (آفتابی) از سایر رنگ نورها محبوب‌تر و پرکاربردتر هستند.

5- IP یا درجه حفاظت

IP درج شده بر روی هر کالایی مقدار مقاومت آن را در برابر فاکتورهای خارجی متعددی نشان می‌دهد. هر چقدر مقدار IP بزرگتر باشد، نورافکن گران‌تر و درجه حفاظت آن بیشتر است. IP یک استاندارد بین المللی است. اگر قصد نصب پروژکتور در فضای بیرونی دارید باید کالایی با IP65، IP66 یا IP67 خریداری کنید، تا در برابر نفوذ آب مقاوم باشند و با ورود باران یا برف به داخل آنها خراب نشوند.

6- گارانتی و خدمات پس از فروش

البته این آیتم را باید در خرید تمامی محصولات در نظر بگیرید. عرضه محصولات روشنایی با برندها و کیفیت ساخت‌های متنوع دلیل تفاوت گارانتی است. معمولاً پروژکتورهای موجود در بازار از 6 ماه تا 5 سال گارانتی دارند. اگرچه عمر پروژکتورهای ال ای دی طولانی است، اما امکان سوختن تراشه در صورت استفاده نادرست از آن‌ها وجود دارد. بنابراین اگر سراغ مدل‌های با گارانتی بروید، در صورت رخ دادن هر گونه خرابی، می‌توانید با مراجعه به شرکت سازنده، محصول را تعویض یا تعمیر کنید.

منابع

• Flood light Types
• Floodlight