استاندارد نام گذاری سیم و کابل در ایران

سیم و کابل از اصلی‌ترین تجهیزات برقی هستند که به منظور انتقال جریان برق از یک نقطه به نقطه‌ای دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. کابل برق در انواع مختلفی تولید می‌شود که این کابل‌ها از نظر ویژگی‌های متعدد با یکدیگر تفاوت دارند. انواع سیم و کابل معمولاً از نظر نوع و جنس عادی، نوع و جنس عایق، تعداد رشته، سطح مقطع و غیره با یکدیگر تفاوت دارند. همین تفاوت در سیم یا کابل‌های مختلف باعث می‌شود که هر یک از آن‌ها برای استفاده در شرایط خاصی مناسب باشند. با توجه به تنوع بالای کابل برق از استانداردهای نامگذاری مختلفی استفاده می‌شود تا به این ترتب تشخیص نوع و کارایی کابل مورد نظر قابل تشخیص باشد. ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و از یک سیستم نامگذاری سیم و کابل (استاندارد VDE) به منظور تعیین نوع و کارایی آن‌ها بهره می‌برد. 

استاندارد مورد استفاده برای نام‌گذاری سیم و کابل در ایران

در ایران برای نامگذاری کابل و سیم برق از استاندارد VDE استفاده می‌شود. استاندارد VDE چیست؟ طراح استاندارد VDE کشور آلمان است. در این استاندارد از یک سری حروف و اعداد به منظور شناسایی ساختمان،‌ مشخصات کابل‌ها و ساختار لایه‌های مختلف آن استفاده می‌شود. 

بر اساس این استاندارد بر روی اغلب کابل‌های تولید 4 گروه عبارت درج می‌شود که هر کدام نمایانگر بخشی از ساختار یک کابل برق هستند. این حروف و اعداد در داخل 11 سلول قرار می‌گیرد و بر روی قسمت بیرونی کابل درج می‌شوند. در ادامه به بخش‌های مختلف کابل بر اساس این استاندارد و نحوه نامگذاری آن آشنا می‌شویم. اگر هنوز با ساختار کابل برق آشنایی ندارید، توصیه می‌کنیم مقاله “راهنمای خرید کابل برق – بررسی کامل انواع کابل برق” را بخوانید.

بخش اول

بخش اول در استاندارد VDE نشان دهنده جنس هادی در سیم و کابل است که در به صورت حروف و در سلول‌های 1 و 2 درج می‌شوند. بر اساس این استانداد حرف N نشان دهنده هادی مسی و NA نشان دهنده هادی آلومینیومی است. 

بخش دوم

این بخش نشان دهنده نوع عایق سیم و کابل است؛ حرف Y نشان دهنده عایق PVC،‌ عبارت 2Y نشانده دهنده عایق پلی اتیلن و 2X نشان دهنده عایق XLPE در کابل برق است. 

بخش سوم

بخش سوم در استاندارد نامگذاری کابل برق VDE نوع شیلد کابل را مشخص می‌کند. در این بخش معنای هر یک از حروف به صورت زیر است:

• حرف C هادی هم‌مرکز مسی
• CW هادی هم‌مرکز مسی موجی شکل
• CE هادی هم‌مرکز مسی بر روی هسته
• حرف S حفاظ از نوع سیم مسی
• SE حفاظ مسی بر روی هسته
• H شیلد بر روی هادی
• F شیلد مقاوم در برابر آب

بخش چهارم

این بخش در استاندارد نامگذاری سیم و کابل در ایران، نوع زره و آرمور کابل برق را نشان می‌دهد. حروفی که برای نمایش این قسمت استفاده می‌شوند به شرح زیر است:

• B زره فولادی
• F زره فولادی گالوانیزه تخت
• G نوار فولادی گالوانیزه مارپیچی
• R زره فولادی گالوانیزه با مقطع گرد

بخش پنجم

این بخش در استاندارد نامگذاری کابل و سیم برق به منظور تعیین کردن عایق بیرونی و غلاف خارجی است. بر این اساس هر یک از حروف به شرح زیر نشان دهنده نوع عایق بیرونی کابل هستند:

• Y عایق بیرونی از جنس پی‌وی‌سی (PVC)
• A عایق بیرونی از جنس کنف
• 2Y عایق بیرونی از جنس پلی اتیلن

بخش ششم

در این بخش تنها از دو کد J و O استفاده می‌شود که نشان دهنده مجهز بودن کابل به هادی حفاظتی هستند. در صورتی که کابل دارای هادی حفاظتی باشد، حرف J در این قسمت درج می‌گردد و در صورتی که فاقد آن باشد، حرف O در این قسمت نوشته می‌شود. 

تعداد رشته و سطح مقطع استاندارد سیم‌ها

پس از پایان 6 بخش مربوط به ساختمان و جنس کابل است. در استاندارد نامگذاری کابل برق نوبت به مشخص کردن تعداد رشته و سطح مقطع می‌رسد. برای این منظور از دو عدد استفاده می‌شود که به صورت یک عدد ضرب در عدد دیگر نمایش داده می‌شوند (به عنوان مثال 4×2). عدد اول از سمت چپ تعداد رشته کابل برق و عدد دوم ابعاد سطح مقطع را نشان می‌دهد. به عنوان مثال درج 4×2 بر روی کابل به این معنا است که کابل دارای دو رشته با سطح مقطع 4 میلی‌متر مربع است.

نوع هادی کابل

سلول‌های 9 و 10 در استاندارد نامگذاری کابل برق بر اساس VDE نوع هادی کابل را مشخص می‌کند. کابل‌های مختلف با هادی و هسته گرد یا مثلثی به بازار عرضه می‌شوند. برای نشان دادن نوع هادی کابل در این استاندارد، حروف اختصاری به شرح زیر است.

• حرف R نماد هادی گرد
• حرف S نماد هادی مثلثی شکل
• حرف E نماد کابل با هادی مفتولی
• حرف M نماد کابل با هادی از جنس افشان 

سطح ولتاژی

در نهایت سلول یازدهم و آخر در این استاندارد نامگذاری،‌ سطح ولتاژی کابل برق را نشان می‌دهد که بر حسب کیلوولت بیان می‌شود. سطح ولتاژی یکی از ویژگی‌های مهم در کابل‌های برق به حساب می‌آید و یکی از مشخصه‌هایی است که تعیین می‌کند از کابل در چه محل و برای چه منظوری می‌توان استفاده کرد. 

حروف ویژه نامگذاری سیم و کابل

در برخی موارد در بعضی از مدل‌های سیم و کابل پس از سلول مربوط به سطح ولتاژی، یک سلول دیگر وجود دارد که برخی حروف در آن استفاده می‌شود. این حروف بیانگر برخی از ویژگی‌ها و خواص ویژه در کابل یا سیم برق هستند. در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم: 

• Z کابل کنترل شماره‌گذاری شده
• F کابل انعطاف‌پذیر
• E کابل با قابلیت ایمنی بسیار بالا
• TR کابل با پوسته خارجی شفاف 
• B کابل مجهز به سیم تخلیه بار
• PU کابل بهره‌مند از ماده پلی اورتان

مثال در مورد استاندارد نامگذاری سیم و کابل VDE

ذکر یک مثال می‌تواند در درک بهتر روش نامگذاری انواع سیم و کابل بسیار مفید باشد. تصور کنید که یک کابل با کد نامگذاری NYY-O 3×120 RM 0.6/1KV داشته باشیم. این کابل دارای سه رشته هادی مسی با سطح مقطع گرد و ابعاد 120 میلی‌متر مربع و از نوع افشان است. کابل دارای لایه عایق و همچنین لایه عایق خارجی PVC است که سطح ولتاژی 0.6/1 کیلوولت دارد. 

بررسی علائم اختصاری کابل‌

در این مثال حرف اول نشان می‌دهد که سیم دارای هادی از جنس مس است (با توجه به این که در حرف دوم A نوشته نشده پس جنس هادی نمی‌تواند آلومینیومی باشد). حرف Y بعد از حرف N نشان می‌دهد که عایق این کابل برق از نوع پی‌وی‌سی (PVC) است. سلول‌های سوم و چهارم در این کد خالی است که نشان دهنده بدون شیلد بودن این کابل برق و همچنین بدون آرمور یا زره بودن آن است. 

نهایتاً حرف Y در سلول پنجم که بیانگر نوع و جنس لایه خارجی کابل است، نوشته شده است. حرف Y در استاندارد نامگذاری سیم و کابل VED نماد پی‌وی‌سی است. به این ترتیب لایه خارجی این کابل از PVC تولید می‌شود. در سلول آخر یا سلول ششم که نشان دهنده این است که کابل دارای هادی محافظ است یا خیر، حرف O درج شده است. حرف O در این سلول نشان می‌دهد که کابل برق مورد نظر فاقد هادی محافظ است. 

در بخش مربوط به اعداد در استاندارد نامگذاری سیم و کابل VDE در مورد این کابل از دو عدد 3 و 120 استفاده شده است. عدد 3 به عنوان عدد اول از سمت چپ نشان دهنده تعداد رشته‌های کابل است. عدد دوم یعنی 120 نشان می‌دهد که این کابل از یک سطح مقطع با ابعاد 120 میلیمتر مربع بهره می‌برد. 

در سلول‌های بعد از عدد نیز که بیانگر نوع هادی کابل برق محسوب می‌شود دو حرف R و M درج می‌شود؛ این عبارت نشان می‌دهد که هادی کابل از نوع گرد و افشان است. در نهایت در ستون پایانی نیز عدد مربوط به سطح ولتاژی کابل درج می‌شود که نشان می‌دهد این کابل دارای سطح ولتاژی 0.6/1 کیلوولت است. 

جدول علائم اختصاری کابل‌ها و نحوه کدگذاری

به منظور درک بهتر از نحوه کدگذاری انواع سیم و کابل برق، در زیر جدول علائم اختصاری کابل‌ها که روی انواع سیم و کابل به‌کار رفته است را بررسی کرده‌ایم. با یادگیری استاندارد نام گذاری سیم و کابل در ایران می‌توانید به سوالات زیر پاسخ دهید.

1. علامت m روی سیم ها نشانه چیست؟
2. تفاوت کابل nyy و nyaf در چیست؟
3. کابل nyy چیست؟

کد	مفهوم
N	کابل با هادی مسی
NA	کابل نرم شده با سیم آلومینیومی
Y	عایق از نوع پلی وینیل کلراید (PVC) (اولین Y در ردیف علامت‌گذاری)
2Y	عایق از نوع پلی اتیلن (PE) (اولین 2Y در ردیف علامت گذاری)
2X	عایق از نوع پلی اتیلن کراس لینک شده (XLPE) (اولین 2X در ردیف علامت گذاری)
C	هادی مسی هم مرکز
CW	هادی مسی خالص هم مرکز به فرم پیچیده شده
CE	هادی مسی هم مرکز برای کابل‌های سه مغزی
S	شیلد مسی
SE	شیلد مسی برای هر مغزی مجزا از کابل سه مغزی
(F)	پوشش ضد آب بصورت طولی
F	زره فولاد گالوانیزه بصورت سیم با مقطع تخت
G	نوار فولاد گالوانیزه به صورت مارپیچی
R	زره فولاد گالوانیزه به صورت سیم با مقطع گرد (مفتول فولادی قلع اندود)
K	غلاف سربی
Y	غلاف PVC(بین شیلد مسی و یا هادی هم مرکز و زره) (دومین y در ردیف علامت گذاری)
2Y	غلاف PE (دومین2Y   در ردیف علامتگذاری)
J	کابل با مغزی‌های کدگذاری شده سبز / زرد (سبز / رنگ معمولی) -با هادی حفاظتی
O	کابل بدون مغزی‌های کدگذاری شده سبز / زرد (سبز / رنگ معمولی) -با هادی حفاظتی
RE	هادی تک رشته‌ای مقطع گرد
RM	هادی چند رشته‌ای مقطع گرد
SE	لایه‌های محافظ برای محدود کردن میدان الکتریکی به علاوه پوشش مسی که دور هر هسته به طور جداگانه پیچیده می‌شود
SM	هادی که هر رشته دارای مقطع قطاعی شکل و هر یک شامل چند رشته باشد
RF	هادی چند رشته‌ای مقطع گرد و قابل انعطاف
NR	کابل با هادی آلومینیوم
H	علامت ورق متالیزه (لایه‌های هادی که روی عایق برای محدود کردن میدان الکتریکی قرار می‌گیرند)
T	سیم تحمل کننده در کابل کشی هوایی
R	هادی دایره‌ای شکل
E	هادی یک رشته و دایره‌ای شکل
M	هادی چند رشته
S	هادی به شکل مثلث
Gb	نوار فولادی مارپیچ (جهت جمع‌آوری میدان‌های الکتریکی اطراف هادی کابل)

مصارف مختلف انواع کابل برق

• انتقال برق در شبکه‌های محلی و کوچک: از کابل های NYY و NYCY برای انتقال انرژی در شبکه‌های کوچک و محلی استفاده می‌شود.
• انتقال برق برای منازل، ساختمان‌های اداری، باغ و ویلا و…: در این مکان‌ها، از کابل NYCY برای شبکه‌های زمینی و از کابل خودنگهدار و کابل هوایی برای شبکه‌های هوایی استفاده می‌کنند.
• روشنایی فضای باز مثل خیابان و پارک: جهت روشنایی فضای باز خیابان و پارک‌ها در شبکه‌های هوایی از کابل خودنگهدار ymt با غلاف فلزی و از کابل‌های مختص به شبکه‌های محلی و کوچک (NYY و NYCY)‌ استفاده می‌شود. 
• کابل کشی در استخر و رودخانه‌های بزرگ: کابل‌های ضد آب (کابل پی وی سی NYKY) برای روشنایی محل‌های دارای نم و رطوبت یا مکان‌هایی که کابل با آب تماس مستقیم دارد، کاربردی است. 
• انتقال انرژی در کارخانجات شیمیایی: از با کیفیت‌ترین و مستحکم‌ترین کابل‌های NYY، NYCY و NYCWY برا رای روشنایی کارخانجات شیمیایی استفاده می‌کنند.
• کابل کشی در پمپ بنزین‌ها، مناطق نفتی و پالایشگاه‌ها برای روشنایی و انتقال انرژی: کابل‌هایی که در برابر آلودگی‌های شیمیایی مستحکم هستند، در این محیط‎‌ها کاربرد دارند. ازاین‌رو، از کابل‌های دارای روکش پی وی سی و پوشیده شده با غلاف سربی NYKY در این محیط‌ها استفاده می‌شود.

روش شناسایی استاندارد سیم و کابل در ایران از روی ظاهر

روش‌های زیادی هستند که می‌توانید از طریق آن‌ها متوجه این موضوع شوید که سیم و کابل استاندارد است یا نه! در این مقاله آموختید که نام‌گذاری سیم و کابل در ایران چگونه انجام می‌شود. ازاین‌رو، در ادامه روش‌های شناسایی استاندارد سیم و کابل در ایران از روی ظاهر را به شما آموزش داده‌ایم.

1. حتما دقت کنید که علامت استاندارد ISIRI روی بدنه کابل حک باشد.
2. قسمت بیرونی کابل بدون فرورفتگی یا موج باشد. صاف نبودن روکش کابل و سیم نشان از بی‌کیفیت بودن آن و رعایت نشدن استانداردها در ساخت است.
3. ضخامت روکش کابل باید نرمال باشد. خارج شدن ضخامت روکش کابل از حالت استاندارد، خطرات برق گرفتگی و آتش‌سوزی را افزایش می‌دهد.

تشخیص کیفیت کابل از روی ظاهر تنها با روش‌های بالا امکان‌پذیر است و نمی‌توان از طریق ویژگی‌های ظاهری دیگر نظیر وزن و قطر استاندارد بودن کابل را تشخیص داد. زیرا تولیدکنندگان سیم‌های فیک و نامعتبر معمولا از وزن آلومینیوم و مس داخل کابل‌ها کم کرده و برای سنگین شدن کابل از فولاد یا دیگر ناخالصی‌ها استفاده می‌کنند. همچنین دیده شده در ساخت کابل‌های نامعتبر از حجم رشته‌های هادی کم کرده و قطر عایق را بیشتر در نظر می‌گیرند. این درحالی‌ است که وزن محصول به عدد استاندارد خودش می‌رسد اما قدرت رسانایی کابل‌ها در این شرایط از حالت استاندارد خارج می‌شود.

روش دیگری که می‌توانید برای تایید استاندارد سیم و کابل در ایران استفاده کنید، پیامک کردن کد ده رقمی به سازمان ملی استاندارد ایران به سرشماره ۱۰۰۰۱۵۱۷ است.

استاندارد سیم و کابل در ایران

به منظور تایید استاندارد بودن سیم و کابل در ایران، از طرف سازمان ملی استاندارد به شرکت تولیدکننده سیم و کابل، کد ده رقمی استاندارد اختصاص می‌یابد. این کد ده رقمی روی کالاهای بهترین مارک سیم و کابل و محصولات تولیدکنندگان مطرح بازار، درج می‌شود و شما می‌توانید آن را به سرشماره ۱۰۰۰۱۵۱۷ پیامک کنید. سپس پیامکی حاوی اطلاعات زیر برای شما ارسال می‌شود. این اطلاعات نشان می‌دهد کابل در شرایط استاندارد تولید شده و مورد تایید سازمان استاندارد کشور است.

1. نام محصول
2. تاریخ اعتبار
3. نام واحد تولیدی و شرکت سازنده
4. استان و شهرستان تولید
5. نوع استاندارد
6. وضعیت پروانه

جمع‌بندی

کابل و سیم برق را می‌توان مهم‌ترین بخش از تجهیزات برقی دانست و می‌توانند جریان الکتریکی مورد نیاز را از نقطه‌ای به نقطه دیگر، از دورترین فاصله انتقال دهند. کابل‌های برق از نظر ویژگی‌ها در انواع مختلفی تولید می‌شوند. نوع و جنس هادی، نوع و جنس عایق، نوع زره یا آرمور، نوع شیلد، تعداد رشته، ابعاد و شکل سطح مقطع برخی از این ویژگی‌ها هستند. کابل‌ها با توجه به نوع برای مکان‌ها و شرایط خاصی مناسب هستند. شناسایی راحت‌تر و بهتر انواع کابل و سیم برق با پیروی از استاندارد نامگذاری‌های جهانی امکان‌پذیر است. این استاندارد به نحوی طراحی می‌شود که با یک سری کدها و حروف اختصاری و اعداد، همه مشخصات و ویژگی‌های یک کابل را معرفی می‌کند. استانداردی که در ایران و بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد، استاندارد VDE نام دارد.