تاثیر قطع برق بر لوازم خانگی چیست؟|بررسی راه‌های محافظت از آن‌ها

تاثیر قطع برق بر لوازم خانگی چیست؟ معمولا سوختن برد لوازم خانگی برقی، مختل شدن عملکرد دستگاه یا از کار افتادن آن‌ به دلیل قطع شدن برق، متداول است. اما با استفاده از محافظ برق، یو پی اس، استابلایزر، نصب اصولی جعبه فیوز ساختمان یا کشیدن دو شاخه لوازم برقی از پریز برق، می‌توان از اتفاقات ناشی از قطع برق بر لوازم خانگی جلوگیری کرد.

 با توجه به این که روزهای کنونی (1403) طبق برنامه‌ریزی شرکت توانیر، دو الی سه روز در هفته برق قطع می‌شود؛ اکثر افراد نگران سلامت لوازم برقی خود هستند. به همین منظور در ادامه این مطلب قصد داریم تا درباره تاثیرات قطع برق و نحوه جلوگیری از خسارت ناشی از قطع برق صحبت کنیم.

آیا قطع برق برای لوازم خانگی ضرر دارد؟ 

در پاسخ به این سوال باید گفت که قطع برق برای لوازم خانگی ضرر دارد. زیرا زمانی که برق ساختمان قطع می‌شود، لوازم خانگی برقی قادر به دریافت برق مورد نیاز خود نیستند و میزان جریان الکتریکی در سیم‌ها کاهش پیدا می‌کند. در نتیجه جریان داخلی سیم‌ها در تلاش است که مقدار خود را افزایش دهد و همین مسئله موجب آسیب دیدن قطعات داخلی دستگاه‌های برقی هنگام قطع شدن برق می‌شود. به همین منظور وسایل برقی خاموش را از پریز برق بکشید تا هنگام قطع و وصل شدن سیستم داخلی آن آسیب نبیند.

به علاوه باید افزود که قطع شدن برق منجر به کاهش مقاومت سیم‌ها و رخ دادن پدیده اتصال کوتاه خواهد شد که این دو مشکل نیز دمای قطعات داخلی را افزایش می‌دهند و به آن آسیب وارد می‌کنند.

البته لازم به ذکر است که استفاده از برخی لوازم مانند محافظ برق و جعبه فیوز می‌توان آسیب‌هایی که بر اثر قطع برق اتفاق می‌افتد را تا حدودی کنترل کرد و کاهش داد. همچنین استفاده از استابلایزر و یو پی اس می‌تواند کاملا جلوی اتفاقات ناشی از قطعی برق خانگی را بگیرد.

تاثیر قطع برق بر لوازم خانگی 

• سوختن برد الکتریکی لوازم برقی یکی از تاثیرات قطع برق است. زیرا زمانی که برق قطع می‌شود، مقدار ولتاژ ورودی از حد استاندارد بیشتر یا کم‌تر می‌شود و این موضوع منجر به سوختن برد می‌شود.
• یکی از تاثیرات قطع بر لوازم برقی این است که اگر کامپیوتر روشن باشد و به طور ناگهانی برق قطع شود، فرایند ذخیره کردن فایل‌ها و اطلاعات یا پردازش نرم افزار در کامپیوتر به مشکل می‌خورد، زیرا سیستم کامپیوتر طوری طراحی شده است که پروسه خاموش شدن آن باید چند ثانیه طول بکشد تا فایل‌ها ذخیره شوند و عملیات پردازش نرم افزارها صورت بگیرد.
• آتش گرفتن لوازم برقی از دیگر تاثیرات قطع برق است چون هنگام قطع و وصل شدن برق میزان ولتاژ تغییر می‌کند. نوسان ولتاژ دمای قطعات را بالا می‌برد یا منجر به اتصال کوتاه می‌شود که این دو اتفاق منجر به آتش‌سوزی خواهد شد.
• آسیب دیدن یا سوختن سیم پیچ‌های عایق بندی شده یخچال و فریزر از دیگر تاثیرات قطع برق بر لوازم خانگی به شمار می‌رود. زیرا سیم پیچ‌های عایق بندی شده یخچال و فریزر تحمل ولتاژ غیر استاندارد را ندارند و زمانی که مقدار ولتاژ از حد استاندارد بالاتر یا پایین‌تر باشد، جرقه می‌زنند و از کار می‌افتند.
• کاهش راندمان موتور لوازم خانگی یکی از تاثیرات قطع برق است. زیرا نوسان ولتاژ ناشی از قطع برق، باعث می‌شود که موتور برای ادامه گشتاور بیشتر کار کند و اتصالات یا قطعات آن داغ شوند که این موضوع بر روی راندمان موتور تاثیر خواهد داشت.
• ذوب شدن سیم‌ برق‌های داخلی لوازم برقی را می‌توان از تاثیرات قطع برق دانست، چون نوسان ولتاژ دمای  قطعات را بالا می‌برد.
• مختل کردن عملکرد لوازم خانگی و ایجاد قوس الکتریکی از تاثیرات قطع برق به شمار می‌رود که به علت نوسان ولتاژ ناشی از قطع و وصل شدن برق رخ می‌دهد.

بهترین عملکرد برای محافظت از لوازم خانگی در حین قطعی برق چیست؟ 

تاکنون درباره تاثیرات و آسیب‌هایی که قطع برق به لوازم خانگی وارد می‌کند صحبت کردیم اما از آنجایی که هر مشکلی یک یا چند راه حل دارد پس برای جلوگیری از خسارت ناشی از قطع برق هم یک‌سری راهکارها و لوازم وجود دارد که می‌تواند از آسیب دیدن لوازم برقی پیشگیری کند و ضررهای احتمالی را کاهش دهد.پ

مهم‌ترین راهکارهای محافظت از لوازم برقی در حین قطعی برق عبارتند از:

1. استفاده از محافظ برق
2. استفاده از استابلایزر
3. استفاده از ups
4. استفاده از جعبه فیوز
5. جدا کردن لوازم برقی از پریز برق

1- استفاده از محافظ برق

استفاده از محافظ برق یک راه ساده و بسیار کم هزینه برای جلوگیری از خسارت ناشی از قطع برق است زیرا این وسیله هنگامی که ولتاژ خطرناک برای لوازم خانگی به آن‌ها وارد می‌شود، جریان برق ورودی را قطع می‌کند. البته لازم به ذکر است که هر محافظ برقی مناسب نیست و باعث محافظت از لوازم برقی نمی‌شود، معمولا  محافظ برق مناسب باید ویژگی‌ها و قابلیت‌های زیر را داشته باشد:

• مجهز به مدار اتوماتیک باشد تا بتواند جریان برق را افزایش و کاهش دهد.
• مجهز به مدار تاخیر برق باشد.
• فیوز مینیاتوری داشته باشد.
• مجهز به  فیلتر حذف نویز برق شهری باشد.
• مجهز به خروجی ارت دار استاندارد باشد.
• دو خروجی مجهز به سیستم محافظ ولتاژ در محدوده استاندارد داشته باشد.
• نمایشگر ال سی دی داشته باشد که ولتاژ و عملکرد دستگاه را نشان دهد.
• مجهز به چراغ نشانگر برای مشخص کردن وضعیت دستگاه باشد.
• دارای حداقل دو خروجی ارت دار استاندارد باشد.
• متناسب با دستگاه مورد نظر باشد مثلا برای تلویزیون باید از محافظ برق مخصوص لوازم صوتی و تصویری استفاده کرد.

2- استفاده از استابلایزر

استفاده از دستگاه استابلایزر راه دیگری برای جلوگیری از خسارت ناشی از قطع برق است. زیرا این دستگاه، ولتاژ برق ورودی را به صورت لحظه‌ای اندازه‌گیری می‌کند و چنانچه میزان ولتاژ ورودی کم یا زیاد شود، جریان را کنترل می‌کند و آن را به تعادل می‌رساند. البته لازم به ذکر است که قیمت استابلایزر بیشتر از محافظ برق است و از آنجایی که عملکرد بهتر و تخصصی‌تری در مقایسه با محافظ برق دارد، استفاده از استابلایزر بهتر از محافظ برق است.

استابلایزر مانند هر وسیله دیگری انواع مختلفی دارد و بهترین نوع آن دستگاهی است که از ویژگی‌های زیر برخوردار باشد:

• مجهز به سیستم قطع ولتاژ ناقص و ولتاژ خارج از حد استاندارد باشد.
• مجهز به فیلتر برای محافظت از دستگاه‌های مصرفی در برابر نویزها و اختلالات برق شهری باشد.
• دارای مدار تاخیر (۱۰ ثانیه) باشد تا هنگام قطع و وصل شدن برق شهری از دستگاه‌های برقی محافظت کند.
• توانایی محافظت از دستگاه‌های برقی را در برابر رعد و برق و تغییرات ناگهانی برق شهر داشته باشد.
• مجهز به نمایشگر LED برای نمایش ولتاژ برق شهر و ولتاژ تنظیم شده خروجی باشد.
• دارای صفحه نمایش دیجیتال باشد و وضعیت دستگاه را نشان دهد.
• مجهز به پارازیت‌گیر باشد.

3- استفاده از ups

استفاده از ups یا منبع تغذیهٔ بدون وقفه را به جرات می‌توان بهترین راهکار برای محافظت از لوازم خانگی در حین قطعی برق دانست. چون ups یک منبع تغذیهٔ بدون وقفه است که قابلیت ذخیره انرژی الکتریکی را دارد و زمانی که برق قطع می‌شود، برق ذخیره شده خود را به لوازم برقی انتقال می‌دهد.

 این دستگاه از نظر تکنولوژی ساخت در سه نوع یو پی اس آفلاین، یو پی اس آنلاین و یو پی اس اینتراکتیو است که مدل آنلاین آن از مدل‌های دیگر بهتر است. زیرا ups آنلاین علاوه‌بر این که انرژی الکتریکی لوازم برقی هنگام قطع شدن را تامین می‌کند، قابلیت مدیریت مقدار ولتاژ جریان را دارد و اجازه نمی‌دهد که ولتاژ ورودی به لوازم برقی کمتر یا بیشتر از حد استاندارد باشد. 

4- استفاده از جعبه فیوز

جعبه فیوز یکی از بهترین ابزارها برای محافظت از لوازم برقی در برابر آسیب‌های ناشی از قطع شدن برق به شمار می‌رود. زیرا این دستگاه به گونه‌ای طراحی شده که حین نوسان برق، برق ساختمان را قطع کند تا از آسیب دیدن لوازم برقی پیشگیری شود. در واقع باید گفت که کلید مینیاتوری به کار رفته در این جعبه از تجهیزات داخل ساختمان محافظت می‌کند. هنگام کم و زیاد شدن جریان برق، دمای این نوار بالا می‌رود و انعطاف آن افزایش پیدا می‌کند و از داخل ضامن خود بیرون می‌آید، در نتیجه جریان برق قطع می‌شود.

5- جدا کردن لوازم برقی از پریز برق

 یکی از ساده‌ترین راه حل‌ها برای محافظت کردن از لوازم خانگی در حین قطعی برق این است که برخی از لوازم برقی مانند تلویزیون، لباسشویی، اتو، مایکروفر، سشوار و… را هنگامی که بلا استفاده هستند، از پریز برق جدا کنید. به همین دلیل این جمله که “وسایل برقی خاموش را از پریز برق بکشید” را همه ما بارها از تلویزیون، رادیو یا کارشناسان برق شنیدیم. در واقع باید گفت که کشیدن وسایل برقی خاموش از پریز باعث صرفه جویی در مصرف برق هم می‌شود.

البته این نکته را باید گوشزد کرد که این روش برای زمانی که افراد از ساعت قطع شدن برق اطلاع دارند، مفید است. بدون شک استفاده از محافظ برق، جعبه فیوز، استابلایزر و یو پی اس تاثیر بهتری دارد.

ولتاژ استاندارد برق برای لوازم خانگی 

ولتاژ استاندارد برق برای لوازم خانگی در ایران برابر با ۲۲۰ ولت است و ولتاژ کمتر از ۲۲۰ ولت یا بیشتر از ۲۲۰ ولت، ولتاژ خطرناک برای لوازم خانگی محسوب می‌شود. به همین دلیل هنگامی که به دلیل قطع برق یا نوسان، ولتاژ ورودی به لوازم خانگی کمتر از ۲۲۰ ولت می‌شود، موتور الکتریکی لوازم خانگی دیگر کار نمی‌کند یا دمای آن افزایش پیدا می‌کند و لوازم خانگی خراب می‌شوند. همچنین رد شدن ولتاژ از حد استاندارد، باعث می‌شود که جریان بیش از حد مجاز در دستگاه وجود داشته باشد و قطعات داخلی دستگاه از کار بیفتند.

کدامیک از لوازم خانگی با قطع برق در معرض خطر بیشتری هستند؟ 

همانطور که در بخش قبلی گفتیم ولتاژ مجاز برای لوازم خانگی ۲۲۰ ولت است و لوازم خانگی در این محدوده، عملکردی بهینه دارند. هنگام قطع و وصل شدن برق، میزان ولتاژ ورودی ممکن است افزایش یا کاهش پیدا کند. در نتیجه احتمال آسیب دیدن تمام لوازم برقی خانگی پس از قطع برق وجود دارد. اما لوازمی که نسبت به نوسان ولتاژ حساسیت دارند، بیشتر در معرض خطر هستند. این لوازم عبارتند از:

• تلویزیون: در صورتی که تلویزیون خاموش اما دو شاخه داخل پریز باشد و برق قطع شود، احتمال آسیب دیدن آن وجود دارد. به همین دلیل واجب است که دو شاخه تلویزیون را همیشه به محافظ برق تلویزیون متصل کنید.
• یخچال ساید بای ساید: از آنجایی که کمپرسور یخچال دائم در حال کار کردن است، هنگام قطع ناگهانی برق احتمال آسیب به آن وجود دارد. بنابراین باید برای یخچال هم از محافظ برق یخچال و فریزر استفاده شود.
• گاز برقی و مایکروفر: سیم کشی و سیستم برق رسانی گاز برقی و مایکروفر نسبت به تغییر ولتاژ حساس است و هنگام قطع برق در معرض آسیب است.
• لوازم آشپزخانه: معمولا اکثر وسایل آشپزخانه نسبت کاهش یا افزایش ناگهانی ولتاژ حساس هستند و احتمال آسیب دیدن آن‌ها حین قطع برق بالا است.
• کامپیوتر: قطع برق معمولا منجر به کاهش عمر مفید درایو هارد دیسک کامپیوتر، آسیب دیدن پاور و صدمه دیدن مادربرد کامپیوتر شود. برای جلوگیری از این اتفاقات می‌توانید از استابلایزر، محافظ برق یا یو پی اس استفاده کنید.